İnkişaf etmiş ölkələrdə infeksion xəstəliklər artıq ölüm mənbəli sayılmır. Ona görə həmin ölkələrdə insanların ömrü xeyli uzanaraq 76-ya çatıb. Ancaq yaş artdıqca ürək-damar və xərçəng xəstəliklərinin təhlükəsi artır. Hazırda qərb ölkələrində ölənlərin demək olar ki, 2/3 hissəsi məhz bu xəstəlikdəndir.
Ürək və qan damarlarının zədələnmələri inkişaf etmiş ölkələrdə ölümə səbəb olan əsas amildir. Statistik olaraq hesablanıb ki, vaxtından əvvəl ölən xəstələrin 40 %-i belə xəstələrdir. Bu qrupun iki əsas patologiyası məlumdur: ürəyin işemik (koronar) xəstəliyi və insult.
Hər gün 300-400 ingilis infarktdan və insultdan dünyasını dəyişir. Hazırda Qərb ölkələrində ürək-damar xəstəliklərini "müasir epidemiya" adlandırırlar. Yayılmasına görə, həqiqətən, ürək-damar xəstəlikləri keçmişdə tüğyan edən hər hansı infeksion xəstəliklə müqayisə oluna bilər.
1992-ci ildən İngiltərə höküməti ürək-damar xəstəliklərinə qarşı mübarizə proqramı hazırladı. Həmin proqramın həyata keçirilməsi üçün ürək-damar patologiyasının daha effektli strategiyası və profilaktikası araşdırılır. Son illər 65 yaşadək ölənlər arasında belə xəstələrin az olması işin uğurlu nəticəsindən xəbər verir.
Ürək-damar xəstəliklərindən daha geniş yayılanı aterosklerozdur. Bu xəstəlik arteriyanın daxili divarında tərkibində yüksək faizli xolesterol olan yağ çöküntülərinin toplanması ilə başlayır. Sonra bu yağ damlalarında kalsiumun yığılması hesabına möhkəmlənir, sarı yağ zolaqları sıxlaşır ki, bunlar (arteroskleroz) da aterosklerotik düyün və yaxuf ateroça adlanır.
Bu düyünlər arteriyanın mənfəzini daraldır, bəzən isə tam tuta bilir. Belə hallara aortada və ürəyi qidalandıran tac damarlarında tez-tez rast gəlinir. Yağ dənələri damarın hamar endotelisini kələ-kötür etməklə qanın damardaxili laxtalanmasını da stimullaşdırır. Nəticədə yerli tromb əmələ gəlir. O isə bəzən elə ölçüyə çatır ki, arteriyanı tam tuta bilir. Bi tromboz adlanır. Əgər tromb damar divatından qopub qan dövranına qoşularsa, onda qanla hərəkət edərək bədənin digər yerində daha kiçik damarları qapayaraq tromboembolilaya səbəb olur.
Arteriya divarında ateron inkişaf etdikcə damardaxili təzyiq nəticəsində yerli qabarma-anervizm əmələ gəlir. Anervizm partlaması isə daxili qanaxmaya səbəb olur. Arteriyalarda qanın nəql olunması çətinləşdikcə onların qidalandırdığı toxumalarda oksigen çatışmazlığından əziyyət çəkir, nəticədə həmin toxuma, eləcə də onun təşkil etdiyi orqan normal fəaliyyət göstərə bilmir, hətta məhv olur. Əgər ürək əzələsinin bir hissəsi məhv olursa, bi miokard infarktı, baş beyin arteriyasının analoji pozğunluğu isə insult (iflic) adlanır. İnsult çox ağır nəticələr verir. Belə ki, oksigen çatışmazlığından baş beynin böyük yarımkürələrinin normal fəaliyyəti pozulur, yəni beynin o sahəsində şüur, bir sıra funksiyalar, o cümlədən nitq, hərəkətlərin koordinasiya mərkəzləri fəaliyyət göstərmir. Miokard infarktı və insult tez-tez insanların ölümünə səbəb olur. Əzələyə lazımi miqdarda qanın gəlməməsi güclü ağrıya və yaxud kəskin yığılmaya-spazmaya səbəb olur. Belə hal ürək əzələsində baş verərsə, stenokardiyanın olmasını göstərir. Stenokardiya ağrılarına yüngül, hətta çox sadə fiziki hərəkət, pilləkənlə qalxmaq belə səbəb ola bilir.
Beləliklə, ürəyin işemik xəstəlikləri iki əsas formada təzahür edir: stenokardiya və miokard infarktı inkişaf etmiş ölkələrdə letal nəticənin təqribən yarısı ürək tutmalarının bir saatında baş verir. Bunun qarşısını vaxtında almaq və ürək fəaliyyətini bərpa etmək üçün təcili yardım maşınları reanimasiya təhcizatı, eləcə də müxtəlif dərman preparatları ilə təmin olunmalıdır.
İnsanlard aterosklerozun inkişaf etməsi müxtəlif amillərdən asılıdır. Bunlardan düzgün qidalanmamaq, hipertenziya (yüksək arterial təzyiq) və siqaret çəkmək xüsusi qeyd olunmalıdır.
Ürək-damar xəstəliklərini müalicə etmək üçün müxtəlif metodlardan, dərman preparatlarından və texniki cihazlardan istifadə olunur. Bunlardan biri ürək ritmi pozulan zaman istifadə olunan kardiostimulyatordur. Bu qurğu iki əsas blokdan ibarətdir: qidalandırıcı mənbəyi olan elektron generatoru və ondan ürəyə doğru gedən, ucunda elektrodu olan bir-iki naqil (sim). Kardiostimulyatorlar daimi və müvəqqəti olur. Əgər tənzimləyici uzunmüddətli tələb olunursa, onda bu cihaz xəstənin dərisi altına yerləşdirilir. Kardiostimulyatorun elektron bloku 30-130 q çəkisi olan kiçik metal qutucuqdur. Qida mənbəyi litiuç batareyasıdır ki, onun da işləmə müddəti 15 ildir.
Əgər ürək xəstəliyini dərman preparatları və yaxud hansısa digər yollarla müalicə etmək mümkün deyilsə, xəstənin vəziyyəti çox ağırdırsa, onda müalicə yolu kimi ürək transplantasiyası əməliyyatı aparılır.
İlk dəfə olaraq 1967-ci ildə Cənubi Afrika respublikasında insan üzərin ürək transplantasiyası əməliyyatı aparıldı. Əvvəllər pasientin yaşama qabiliyyəti çox aşağı olmuşdu, lakin dərman preparatlarının və texniki təhcizatın təkmilləşməsi nəticəsində transplantantın ömrü xeyli artmışdır və indi beş ildən çoxdur. Qeyd etməliyik ki, hazırda ürək köçürməsi əməliyyatı tez-tez aparılır, ancaq bu işdə əsasproblem uyğun donorun tapılmasıdır.
C.Ə.Nəcəfov
XƏBƏR LENTİ
Yeni ildə qeyri-iş günlərinin sayı
Günün qoroskopu: mənasız risk etməyin
IX Beynəlxalq Mstislav Rostropoviç Festivalı
ASAN Xidmətdə işləmək istəyənlərə ŞAD XƏBƏR
Sualtı restoran
Pişiklər təbiətdə ən qorxunc təhlükəyə çevrilib
Məşhur həkimdən liposaksiya etdirənlərə xəbərdarlıq
Kraliçanın 31 min dollarlıq sevgi məktubu
"Erkenci kuş"a Yeni Aktyor daxil oldu-FOTO
Koronavirus peyvəndi ilk kimlərə vurulacaq?
Vulkan püskürdü: xəsarət alanlar var
Azərbaycanlı gəncin qeyri-adi istedadı hər kəsi təəccübləndirdi
Bitki çayları ilə arıqlama tədbiri
Mehmet Ali Erbil sevənlərini qorxutdu-FOTO
Fransa prezidenti Türkiyədə ermənilərin təəssübünü çəkib
Türk alimlərindən maraqlı ixtira - FOTO
“Qadınlara ibadət etmək lazımdır”.
Paytaxtın hər yerində pullu olan bulvarda pulsuz olacaq
Riyazi məntiq - " Yeni il"
Əslində zərərli olmayan qidalar
Hər qadına lazım olan 15 məsləhət
Adam Lippesdən 2014-2015 payız-qış kolleksiyası
Pamela Andersondan gözlənilməz paylaşım
Bu aydan hemofiliyalı xəstələrə ilkin tibbi yardım onların yaşadıqları ərazilərdə göstəriləcək
“Eurovision-2019”un aparıcısı supermodel olacaq
Ən çox bu avtomobillər oğurlanır
Polis əməkdaşlarına dövlət mükafatları təqdim olundu
Sağlam şəkildə necə kökəlmək olar?
BÜRCLƏR bizə nə vəd edir?-3 Sentyabr
Buz göl
Əsl məhəbbət necə olur?
Kristina Aqilera Bakıda - FOTO
Metro tikintisi zamanı yer altından saray tapıldı - FOTO
Fetoskopi və ya ana bətnində fotoşəkil
60-cı illərin əfsanəsi - Tviqqi
Çuğundurun faydaları
İnzibati Xətalar Məcəlləsində dəyişiklik edildi
Bu mahnı insanı ölümdən xilas edir - VİDEO
Dünyanın ən zəngin varisləri: onların arasında azərbaycanlı da var
Təhsil Nazirliyindən dərsliklərlə bağlı AÇIQLAMA
Həftə ərzində 1.5 kq çəki itirin
Messiyə 500 milyon avroluq təklif gəldi
Cem bişirmək istəyənlərə məsləhətlər
Aktrisanın portreti 36 milyona satıldı
Yeni “Nu poqodi”də Canavarın 3D görüntüsü təqdim olunub - FOTO
Dünyanın ən uzun tuneli bugün açılacaq
Sən görən əvvəlki cavan deyiləm
Sağlam üsulla qaralma
Birlikdə istifadə olunan zaman arıqladan qidalar
Ancelina Coli və Bred Pitt görüşdülər-FOTO
- ŞƏRHLƏR