Klassik rus ədəbiyyatının dahi nümayəndəsi Fyodor Dostoyevskinin "Cinayət və cəza" əsərindən sonra sizlərə bu dəfə onun 24 yaşında qələmə aldığı "Oxşar" (Dvoynik) povestini təqdim edirəm.
Hər kəs özünü özündə tapdığı kimi özünü “özündə” itirə də bilir, ideyasından yola çıxan yazıçının bu povesti ilk olaraq "Cənab Golyadkinin macəraları" başlığı altında 1846-cı ildə "Oteçestvennıye zapiski" jurnalında dərc edilmişdi. Povestin ilk nəşri əvvəlcə ədəbi mühitdə bəyənilməmişdi. Hətta ədəbi tənqidçi Belinskinin əhatəsi əsərin qəhrəmanının sıxıcı, darıxdırıcı olmasından məyus olmuşdu. Buna görə də Dostoyevski "Oxşar" əsərinin üzərində 1866-cı ildə yenidən işləyib. Povestin sonuncu variantında olan "Peterburq poeması" yarımsərlövhəsi oxucunu N.V. Qoqolun "Ölü canlar"ına götürür.
Povestin süjeti
Əsərin qəhrəmanı məmur Yakov Petroviç Golyadkin xeyirxah, sadə və yumşaq xarakterli insandır. O "öz doğru yolunu gedir, maskasızdır, intriqası yoxdur." Özünü zəif və kiçik insan kimi hiss edərək hər cəhdi ilə bu keyfiyyətlərini xeyirxah biri kimi təqdim etməyə çalışır. Lakin anlaşılmaz qorxuları, komplekslərə malik, Peterburq bürokratiyası atmosferində nəfəs alan bu "kiçik insan" a elə gəlirdi ki, hər kəs ona qarşı intriqadadır və ayağının altını qazımaqla məşğuldur.
Povestin əvvəlində Golyadkinin həkim K.İ. Rutenşpitsi ziyarət etməsi və onunla olan dialoqu sayəsində qəhrəmanın psixi problemlərinin olmasına diqqət çəkilir. Dostoyevski bu hissədə qəhrəmanın nitqinin dağınıq, səpələnmiş sözlərlə, nizamsız düşüncəsi ilə davam etməsini xüsusi incəliklə təsvir edib. Həkim Golyadkinə sağlamlığı ilə bağlı bir neçə tövsiyə və hansısa toz dərman versə də, qəhrəman yalnız özünü eşidir, öz dünyasına qapanıb qalır.
Povestin sonrakı hissəsində dövlət müşaviri Berendeyevin qızının ad günü ziyafətinə gedən Golyadkin birdən anlaşılmaz səbəblərdən yuxarıların ona qarşı olan münasibətinin dəyişməsinin şahidi olur. Ona elə gəlir ki, artıq hər kəs ona qarşı çevrilmişdir, onun məclisdə olmasını istəmirlər, ən əsas da buna səbəb olan insanı (depatamentdə işə düzəlmiş ,onunla eyni ad və soyadda olan biri) - özünə bənzəyən "əkizi" olmasını yəqin etmişdi.
Golyadkinin "oxşar"ı özünün tam əksi olaraq iyrənc, çirkin, rəzil, yaltaq, alçaq, xəbis, mənfur bir tipdir. Anlaşılmaz səbəblərdən oxşar demək olar hər addımda "əsl" Yakov Petroviçi gözdən salıb ləkələməyə çalışır, dostları arasında və iş xidmətində tədricən onun yerini tuturdu. Və bütün bunlara oxşar öz yalanları, iyrəncliyi ilə nail olurdu, hansı ki, Golyadkinin nifrətinə gətirib çıxarmışdı.
Təməl psixologiyanı, insan münasibətlərini öyrənmək istəyənlər üçün mükəmməl bir povest ola bilər. Hətta Z.Freyd özü əsərdə yazıçının şizofrenliyi ustalıqla izah etməsinə olan təəccübünü gizlətməmişdir.
Əsəri oxuyub anlamaq bir çoxlarına ağır, sıxıcı gələ bilər. Hətta bu yaxında bir məqalədə oxudum, əsərin anlaşılmazlığı barədə qalmaqallı gileylənmələr də olub. Yazının əvvəlində tənqidlər barədə qeyd etmişdim, Belinski əsəri “əsəbi cəfəngiyyat” da adlandırıb.
182 səhifəlik povesti oxuyarkən, Dostoyevskinin cəmi 24 yaşında bu qədər dərin hissiyyatlı və dövrünə görə çox məlumatlı olmasına heyran qalmamaq mümkün deyil.
Həqiqətən təsirli bir əsər, fərqli bir povestdir. Əsər əsasında 2013-cü ildə eyni adlı film də çəkilib.
Xoş qiraətlər.
XƏBƏR LENTİ
Uşaq ensiklopediyası - 9
Azərbaycanın Avropaya daxil edilməsi üçün ekspedisiyaya başlanılır
Qondarma rejimin rəhbərliyi öz ailə üzvlərini təhlükəli ərazilərdən çıxarmağa başlayıb
Bürclərə görə gəlin makiyajı
Gökçe Bahadırı Bensu Soral ƏVƏZ EDƏCƏK
Günün qoroskopu: Stress qaçınılmazdır!
90-cı illərin saç və makiyaj trendləri geri gəlir
Hava Nəqliyyatında polis işləmək istəyənlərin nəzərinə
"Fantaziya" salatı (foto-resept)
Birlikdə yaşaya biləcəyiniz romantik anlar
Nataşa Korolyova sosial şəbəkədə gündəm oldu-VİDEO
Xəyanət və sevgi
Bakıda mənzil bazarında QİYMƏTLƏR
"Dünya Gözəli - 2014" seçiləcək
Cessika Albanın SİRRİ Məlum oldu
Kəlbəcər rayonunun Vəng kəndindən videogörüntülər - VİDEO
Onlar Minskdə görüşəcək
Abituriyentlərin nəzərinə
HAVA necə olacaq?-17 İyul
Çağlanın 50 minlik gəlinliyi - FOTO
Bermud üçbucağı
Estetik əməliyyatlarda ən çox edilən 5 səhv
Serial başlamadan işdən çıxdılar - Maaşları ödənilmir
BÜRCLƏR bizə nə vəd edir?-18 Avqust
Maraqlı şəkillər
Çimərlik çantaları
Dünyanın ən gözəl yerləri (2)
Saakaşvili prezident seçkilərində "Gürcü arzusu" namizədinin qələbəsini tanıdı
Cins şalvar alarkən nəyə diqqət etməliyik?
Çin alimi geni dəyişdirilmiş körpə "yaratdı" -FOTO
Evinizi payıza hazırlamaq üçün 5 yol
Beş nəfərdən artıq toplaşmaq qadağan edildi
Azərbaycanda əhaliyə xəbərdarlıq edildi
Dahilərdən gözəl sözlər - 3
Flora Kərimova yeni imicdə - FOTO/VİDEO
İlin transfer bombası partladı - 31.5 milyon avro
İlk dəfə: Atatürkün məzarının fotoları yayıldı
Uçan avtomobillər satışa çıxarılacaq
Müəllim şagirdi təhqir edirsə...
Bakıda yağış yağacaq
Atəş səslərinin müşayiəti altında mahnı oxuyan əsgərlərimiz - VİDEO
Alişanla Busenin toy fotosessiyası başladı
Google rouminqsiz plana keçir
Azərbaycanda özəl detektivliyə icazə verilə bilər
Maksim Şevçenko: “Gəncənin atəşə tutulması Hitlerin fəaliyyətinin analoqudur!”
ABŞ 11 sentyabra görə İranı cərimə etdi
Məşhur cütlük ayrılır?-FOTO
Azərbaycanda hazırda neçə aktiv koronavirus xəstəsi var?
Öz səsimizi niyə bəyənmirik?
Mən sənə yalan demişdim!
- ŞƏRHLƏR