Klassik rus ədəbiyyatının dahi nümayəndəsi Fyodor Dostoyevskinin "Cinayət və cəza" əsərindən sonra sizlərə bu dəfə onun 24 yaşında qələmə aldığı "Oxşar" (Dvoynik) povestini təqdim edirəm.
Hər kəs özünü özündə tapdığı kimi özünü “özündə” itirə də bilir, ideyasından yola çıxan yazıçının bu povesti ilk olaraq "Cənab Golyadkinin macəraları" başlığı altında 1846-cı ildə "Oteçestvennıye zapiski" jurnalında dərc edilmişdi. Povestin ilk nəşri əvvəlcə ədəbi mühitdə bəyənilməmişdi. Hətta ədəbi tənqidçi Belinskinin əhatəsi əsərin qəhrəmanının sıxıcı, darıxdırıcı olmasından məyus olmuşdu. Buna görə də Dostoyevski "Oxşar" əsərinin üzərində 1866-cı ildə yenidən işləyib. Povestin sonuncu variantında olan "Peterburq poeması" yarımsərlövhəsi oxucunu N.V. Qoqolun "Ölü canlar"ına götürür.
Povestin süjeti
Əsərin qəhrəmanı məmur Yakov Petroviç Golyadkin xeyirxah, sadə və yumşaq xarakterli insandır. O "öz doğru yolunu gedir, maskasızdır, intriqası yoxdur." Özünü zəif və kiçik insan kimi hiss edərək hər cəhdi ilə bu keyfiyyətlərini xeyirxah biri kimi təqdim etməyə çalışır. Lakin anlaşılmaz qorxuları, komplekslərə malik, Peterburq bürokratiyası atmosferində nəfəs alan bu "kiçik insan" a elə gəlirdi ki, hər kəs ona qarşı intriqadadır və ayağının altını qazımaqla məşğuldur.
Povestin əvvəlində Golyadkinin həkim K.İ. Rutenşpitsi ziyarət etməsi və onunla olan dialoqu sayəsində qəhrəmanın psixi problemlərinin olmasına diqqət çəkilir. Dostoyevski bu hissədə qəhrəmanın nitqinin dağınıq, səpələnmiş sözlərlə, nizamsız düşüncəsi ilə davam etməsini xüsusi incəliklə təsvir edib. Həkim Golyadkinə sağlamlığı ilə bağlı bir neçə tövsiyə və hansısa toz dərman versə də, qəhrəman yalnız özünü eşidir, öz dünyasına qapanıb qalır.
Povestin sonrakı hissəsində dövlət müşaviri Berendeyevin qızının ad günü ziyafətinə gedən Golyadkin birdən anlaşılmaz səbəblərdən yuxarıların ona qarşı olan münasibətinin dəyişməsinin şahidi olur. Ona elə gəlir ki, artıq hər kəs ona qarşı çevrilmişdir, onun məclisdə olmasını istəmirlər, ən əsas da buna səbəb olan insanı (depatamentdə işə düzəlmiş ,onunla eyni ad və soyadda olan biri) - özünə bənzəyən "əkizi" olmasını yəqin etmişdi.
Golyadkinin "oxşar"ı özünün tam əksi olaraq iyrənc, çirkin, rəzil, yaltaq, alçaq, xəbis, mənfur bir tipdir. Anlaşılmaz səbəblərdən oxşar demək olar hər addımda "əsl" Yakov Petroviçi gözdən salıb ləkələməyə çalışır, dostları arasında və iş xidmətində tədricən onun yerini tuturdu. Və bütün bunlara oxşar öz yalanları, iyrəncliyi ilə nail olurdu, hansı ki, Golyadkinin nifrətinə gətirib çıxarmışdı.
Təməl psixologiyanı, insan münasibətlərini öyrənmək istəyənlər üçün mükəmməl bir povest ola bilər. Hətta Z.Freyd özü əsərdə yazıçının şizofrenliyi ustalıqla izah etməsinə olan təəccübünü gizlətməmişdir.
Əsəri oxuyub anlamaq bir çoxlarına ağır, sıxıcı gələ bilər. Hətta bu yaxında bir məqalədə oxudum, əsərin anlaşılmazlığı barədə qalmaqallı gileylənmələr də olub. Yazının əvvəlində tənqidlər barədə qeyd etmişdim, Belinski əsəri “əsəbi cəfəngiyyat” da adlandırıb.
182 səhifəlik povesti oxuyarkən, Dostoyevskinin cəmi 24 yaşında bu qədər dərin hissiyyatlı və dövrünə görə çox məlumatlı olmasına heyran qalmamaq mümkün deyil.
Həqiqətən təsirli bir əsər, fərqli bir povestdir. Əsər əsasında 2013-cü ildə eyni adlı film də çəkilib.
Xoş qiraətlər.
XƏBƏR LENTİ
222 kiloqramdan 96-a düşən qızı heç kim tanımadı - FOTO
Berkay və Hira barışdılar-FOTO
Pərpətöyün salatı (foto resept)
Ən ağır "bir həftəm"
Vulkan nəhəng lava gölü yaradıb-video
"Əməkdar artistin dili tutulub, gözləri də görmür"
HAVA necə olacaq?
Pizza xəmirində balıq
Göz qələmini 3 aydan artıq işlətməyin
Dünyanın sonuna hazırlaşanların şousu
Qarabağda müharibə faciəyə səbəb ola bilər
Azərbaycana sulu qar YAДћDI
Bu kafedə qız ofisiantlar müştəriləri öz əlləri ilə yedirirlər - FOTO
Yatmaq formanıza görə xarekteriniz
Gürcüstandan Marsla bağlı çılğın layihə: 25 il içində...
Azərbaycan və İran Araz çayı üzərindəki iki layihəni müzakirə ediblər
Muazzez Ersoydan Ledi Qaqa AÇIQLAMASI-FOTO
LG G3 smartfonu göstərildi
Çimərlik ayaqqabıları
Buzun fərqli quruluşları
Sabahın HAVAsı
Yalnız özünü düşünənlərin sümürdüyü məmləkət
İt uşağı qəzəbli ananın əlindən belə aldı
Məşhur müğəninin saçları 35 min dollara satıldı
Ermənistan dövlət sərhədində atəşkəs rejimini pozub - RƏSMİ
"Azərbaycan bu gün beynəlxalq aləmdə öz sözünü deyən və öz maraqlarını qoruyan bir ölkə kimi tanınır"
İrem Derici hər kəsi təəccübləndirdi
Günün qoroskopu: İşlərinizi qaydasına salın
DİQQƏT: "Galaxy S8" gəlir
İncəsənət xadimləri mükafatlandırıldılar- SİYAHI.
Bu gündən xarici vətəndaşlar Azərbaycana vizanı 3 saat ərzində ala biləcəklər
Tənbəl insanlar iş başında
Sərdar Ortaç məhkəmədə uduzdu-FOTO
Azərbaycan parlamentinin payız sessiyasının ilk iclası başlayıb
Müsəlman qadın Almaniyada XİN məruzəçisi oldu
Beren Saat sevərlərə bəd xəbər (FOTO)
Güllü-naxışlı geyim və aksessuarlar
Abort edənlər üçün koronavirusun ölümcül təhlükəsi açıqlanıb
Dişiniz ağrıyırsa...
Alla Puqaçova həyat yoldaşı ilə İKİNCİ DƏFƏ evləndi
Düşmən mövqelərimizi minalarla vurur
Dünya iqtisadiyyatının inkişaf sürəti zəifləyir
Avstraliyada beş yeni qeyri-adi hörümçək növü tapıldı
Sılaya dəstək olmaq istəyən Çağla rüsvay oldu-FOTO
50 yaşından sonra valideyn olan məşhurlar -FOTO
Ronaldonun transfer qiyməti - 200 MİLYON
Dəbli saç çubuqları
Bu vərdiş beyni inkişaf etdirir
Gənc istedad
İnsan ömrünü 12 il qısaldan, xərçəng yaradan SƏBƏB
- ŞƏRHLƏR