Annotasiya
Roman, o dövrün mərd, nüfuzlu və köhnə kişilərindən olan Cahandar ağanın Allahyarın arvadı Mələyi götürüb qaçması ilə başlayır. Əsərin sujet xətti də bu hadisədən sonra cərəyan edir.
Sovet dövrü Azərbaycan ədəbiyyatının həqiqi milli xarakterin, realist zadəgan-kübar obrazının ilk dolğun, tutumlu örnəyi Cahandar ağadır. “Dəli Kür” XIX əsrdə tarixi qanunauyğunluqların Azərbaycan xalqının həyatına daxil olma prosesini, adamların yaşayışında, mənəviyyatında əmələ gətirdiyi köklü dəyişiklikləri realist inandırıcıqla göstərən bir əsərdir.
Əsərdən seçmələr
Ət yeyən quş dimdiyindən bilinir.
***
İnsan çox zaman qiymətli bir şeyi əldən verəndə, onun qədrini bilməyib itirəndən sonra ayılır. Hər gün görsə də, qəlbinin duymadığı, nəfəsinin ətrini hiss etmədiyi bir adam ondan uzaqlaşandan sonra, qəlbindəki boşluğu görür və gecə-gündüz xiffət çəkir.
***
Amma qəribə gözləri var. Adamın düz ürəyinin içinə baxır.
***
Gənclik qəlbinin sirrlərini məgər axıra qədər başa düşmək olurmu? Orada cücərən meyillərin, parıldayan qığılcımların, kül altında qalmış köz kimi işıldayıb sönən arzuların sayını-hesabını bilmək, hansının alovlanıb parıldayacağını, hansının vaxtsız sönəcəyini əvvəlcədən bilmək olurmu?!
***
Ümumən balaca millət olmaq bədbəxtlikdir. Hərə bir qapaz vurur, gözünü açmağa qoymur. Bir yandan da özümüzün satqınlarımız aman vermirlər. Siz bizim mollaları tanımırsınız. Onlar qoymurlar ki, camaat gözünü açsın.
Onun zənnincə, kişi ömrü boyu istədiyini arvadına bildirməməlidir. Arvad həmişə intizar içində yaşamalı, ərinin onu sevib-sevmədiyini bilməməlidir. Hərdənbir ötəri deyilən xoş sözün, adi bir təbəssümün, ya da nadir hallarda biruzə verilən nəvazişin aylarla həsrətini çəkməlidir. Belə olanda arvad kişinin qədrini bilər, ömrü boyu ondan xoş söz eşitmək eşqi ilə alışıb-yanardı. Kişinin əzəməti də, qüdrəti də, arvad yandındakı amiranəliyi də onun sirli, sehrli olmasındadır.
***
Mən oxumuş qızları görmüşəm. Onların paltarları da qəşəngdir, özləri də. Danışanda adam qulaq asmaqdan doymur. Əgər bizim qızlar oxusa, onlardan da gözəl olarlar.
***
- Bu uşaqlar sənin qohumun deyil, tanışın deyil, heç bir kənddə də anadan olmayıbsınız, sənə nə düşüb ki, özünü öldürürsən? İndiki zamanda heç qardaş qardaşa bir tikə çörək vermir.
- Eh əmi -…, – elə dərd də burasındadır ki, bir-birimizə kömək etmirik. Qalxan yıxılana baxmır. Kim güclüdürsə, hər şeyi qamarlayıb alır. Biri var-dövlətini qoymağa yer tapmır, o biri acından ölür. Biri gecə-gündüz dəridən çıxıb işləyir, o biri at belində gəzir.
- Bunlar hamısı Allahın işidir, ay bala.
- Allahın yox, bəndənin işidir. Allah heç vaxt göydən yerə enib bu torpaqları bölüşdürməyib.
***
Kişinin namusu üç şeydir: at, arvad, bir də papaq. Bunlara toxunmaq, onun namusunu ayaq altına alıb tapdamaq demək idi.
***
- Cənab eks-poçtalyon, yaxın gəlin. Bir səmaya baxın. Orada, zülmət içində parıldayanları görürsünüzmü? Bir baxın necə də sayrışırlar! Elə bil qaranlıq gecə yer kürəsinin üzərinə qara pərdə salmaq, onu bürüyüb örtmək istəyir. İşıq isə onu deşir, ordan-burdan süzülüb parıldayır. O, tabe olmur, iynə ucu boyda da olsa yer tapıb, özünə yol açır, kimə isə işıq verir. Maraqlı deyilmi, hə, Aleksey Osipoviç, necə bilirsiniz, nə qalib gələcək, işıq, yoxsa qaranlıq?
Məktubu kənara atdı. “Gör nə qədər həyasızlaşıblar! İnsanın nələr fikirləşdiyini, onun təfəkkür tərzini belə nəzarət altında saxlamaq istəyirlər. Adamları sərbəst düşünmək hüququndan da məhrum etməyə çalışırlar. Az qalırlar ürəklərə belə xəfiyyələr göndərsinlər”.
***
Məgər ölkənin vəziyyətini düşünmək, onun ağır hal keçirdiyinə dözməmək, qurtuluş yolu axtarmaq hökumət əleyhinə çıxmaqmı deməkdir? Məgər hər bir namuslu vətəndaş vətəninin, millətinin səadətinə çalışmamalıdırmı? Gördüyü ədalətsizliklərə qarşı öz etiraz səsini ucaltmamalıdırmı? Bu ki, hökumət əleyhinə işləmək deyil, əksinə, onun işinə kömək etmək deməkdir. Bəs belə isə, nə üçün bir balaca sərbəst düşünmək istəyənləri təqib edirlər. Qollarını qandallayıb elindən, obasından didərgin salırlar?
***
- Nəyi nəzərdə tutursan?
- Şüurların oynamasını.
- Şüurların oynaması müxtəlif cür ola bilər.
- Mənə ədalət və vicdanla dolu şüur lazımdır.
- Bu mücərrəd oldu.
- Nə üçün?
- Çünki ədalət və vicdan məfhumu nisbidir.
***
- Yenə əvvəlki kimi xəyalpərvər və şairanəsən.
- xəyal olmasa, adamın qüssədən ürəyi partlayar. Bir də, mənim xəyallarım real xəyaldır. Bir təsəvvür et, biz bu uşaqların qəlbində məşəl yandırsaq, həmin məşəllər hər yerə səpələnsə, yurdumuz çıraqbana dönər.
KKO
XƏBƏR LENTİ
Müəllimlərin işə qəbulu üzrə imtahanların ikinci mərhələsi başlayır
"BakuBus" avtobuslarında "Wi-Fi" sisteminin işə düşəcəyi vaxt açıqlandı
Hadisə 33 saata klip çəkdi
Leyla Əliyeva Asiyanın ən gözəl qadınlarından biridir
Toyuqlu göbələk boxçası (foto resept)
Neftçilər Xəstəxanasında pulsuz müayinə
Günəşdə iki güclü alışma olub
Tubanın sevgilisi axtarışa verildi-SƏBƏB
Ermənistan ordusunun real mənzərəsi: Dişləri tökülmüş “qoca qvardiya” - VİDEO
Ötən ay uşaqlara ən çox qoyulan adlar - SİYAHI
Payızda saçları gücləndirmək üçün nə etməli?
Hadisə onu güdən fanatından şikayət etdi
Siqaret yaddaş itkisinə səbəb olur
Türkan Şorayın estetiksiz halı - FOTO
300 kalori yandırmağın yolları
Oktay Kaynarca erməni siyasətini pislədi-VİDEO
Tanınmış aktyor Ələsgər Məmmədoğlu vəfat etdi
Vitaminlərin profisiti aritmiyaya səbəb olur
"Sümüksüz qız" hər kəsin diqqətini çəkdi
Azərbaycanda rezidenturaya sənəd qəbulu yekunlaşdı
Alexandra Dillonun rəsmləri
Gözəllik müsabiqəsinin qalibi öldü-SƏBƏB
Prezidentin köməkçisi erməni vandalizminə daha bir sübutu nümayiş etdirdi - VİDEO
Uşaqların maraqlı cavabları
Azərbaycan əhalisinin gəlirləri artıb
Hər kəs bu tutuquşundan danışır – FOTO/VİDEO
Qəhrəman polisin faciəsi
Hava necə olacaq?
Rusiya Azərbaycandan imtina etdi
Pendirli çubuqlar
"Qarabağ qara ləkədir"
"Yaşayan əfsanə" dünyasını dəyişdi-VİDEO
Hipotiroid-Tiroid vəzi
Qadın azərkeşlər yalnız bu şərtlə stadiona buraxılacaq
Dağlıq Qarabağ münaqişəsi - 2: Alov qalxacaq
Vulkan püskürdü, sakinlər varlandı-FOTO
Azərbaycanda daha 352 nəfər koronavirusa yoluxub, 13 nəfər vəfat edib
BÜRCLƏR bizə nə vəd edir?- 12 fevral
Ordumuz bir sıra strateji yüksəklikləri işğaldan azad etdi
Alimlərdən öskürək siroplarının təhlükələri barədə XƏBƏRDARLIQ
Vitaminsiz ömür: norma və anormallıq
Uşaqlar üçün papaq və şərf modelləri (2)
Qeyri-adi pilləkənlər
Millət vəkili helikopteri vuran hərbçimizin evində
Seren Serengil yenidən ərə gedir
Həcc ziyarətinə sənəd qəbulunun vaxtı uzadıldı - SƏBƏB
ABŞ-da ictimai nəqliyyat pulsuz olacaq
30 il həbsdə yatdı, edamını gözlədi, amma günahsız çıxdı
Pensiyada yeni sistem
Qadın idmançılarımız dünya reytinqində birinci oldular
- ŞƏRHLƏR